Logo Tasarımının Tarihçesi – Bölüm 1
Temel terimlerin tanımları
Aşağıda verilecek olan kavramlar logo tasarımı için büyük bir önem teşkil etmektedir ve logonun hazırlandığı süreç içerisinde bu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Arketipler: Sembollerin anlamları
Arketipler ilkel sembollerdir. Her kültürdeki anlamları aynıdır ve benzer çağrışımları yaparlar. Bu çağrışımları bilerek piktogram ve logo tasarımı gibi alanlarda bunlardan faydalanılabilir.
Spiral
Spiral anne kavramını merkezi bir figür olarak temsil eder. Her şey ya bu figüre doğru ya da dışına doğru hareket eder. Aynı zamanda bir bebeğin veya çocuğun gelişme sürecini de yansıtabilir. Diğer bir deyişle hem bir başlangıcı hem de sonu vardır.
Çember
Çember, yakınlığın, bütünlüğün, mükemmeliyetin ve tamlığın sembolüdür. Tibet, Çin, Hindistan, Avrupa’nın Hristiyan kesimi ve Platonizm gibi kültürler içerisinde bu sembole sıkça rastlanılmaktadır.
Merkezinde nokta olan çember
Bir bebek ya da çocuk kendisine ait olmayan iç ve dış öğelerin olduğunun farkındadır. Bu da yapmaya yetkisinin olduğu ve olmadığı noktaları temsil eder. Merkezdeki nokta, merkezi temsil eder ve bu merkez de her şeyin başlangıcını simgeler.
Noktalar
Noktalar, nabzı, hareketli ve dinamik şeyler temsil eder. Hareketliliği ve hayatı sembolize eder ve hayatın ritmik akışını, kalp atışları ve nefes almayı vurgular.
Yön sembolleri
Logo tasarlanırken sembol ve elementlerin yönüne ve biçimine dikkat etmek oldukça önemlidir. Bir logo gözden geçirilirken çizgilerin aşağı ya da yukarıya gitmesi ya da bir hayvan figürünün sağdan sola mı yoksa soldan sağa mı zıplıyor olması farklı anlamlar barındırır. O zaman bu sembollerin anlamlarına bir göz atalım:
Anlamları: Zirve, güneş, gökyüzü, güç, kuvvet, ruh, hava, yükseklik, sağlık, önem, yukarı doğru hareket, yükselmek
Anlamları: Enerji, kuvvet, kararlılık, yükselme, olasılık, ileri görüşlülük, hedef odaklılık, önem, sağlık, yenilik
Anlamları: Gelecek, devamlılık, ilerleyen hareket, hedef, gelecek odaklılık, dışa dönük
Anlamları: Dünya, hastalık, felaket, talihsizlik, depresyon, eğim, azalma, düşüş, olumsuzluk
Anlamları: Dünya, su, dinginlik, durağanlık, gelenek, derinlik, doğa, kökler, an
Anlamları: Başlangıç, geçmiş, bilinçaltı, muhafazakâr, temkinli
Anlamları: Gerileme, geriye doğru hareket, gelenek, tarih, geçmiş, içe dönüklük, ketum
Anlamları: Dini, entelektüel, meditasyon, sakinlik, elle tutulamayan, üstünlük
Anlamları: Orta, merkez, güvenlik, koruma, an, simetri, dinginlik, denge
Logonun Tarihçesi
Kültürel farklılıklar: Bir logonun yanlış yorumlanabilme riski (Uluslararası temsiliyeti olması durumunda geçerlidir.)
Bazı sembolleri doğru kullanmak ve logoyu doğru yorumlayabilmek için belirli kültürel birikim ve bilgilere sahip olmak gerekir. Eğer bu birikime sahip değilseniz logonuz kolaylıkla yanlış yorumlanabilir ve vermek istediği mevcut mesajın niteliğini kaybedebilir.
Örneğin batı kültüründe koyun Hz. İsa’yı temsil eder. Koyun bulunmayan ülkelerde ise bunun bir anlamı olmayacaktır. Aynı alegoriyi yapabilmek için kaz gibi başka hayvanlar sembol olarak kullanılabilir.
Uzak Doğu logolarının çoğunda Avrupa kültürünün tanıdık olmadığı dini sembollerin kullanımı yaygındır. Sanayi ülkelerinde ters üçgen tehlike ve tehlikeyi gösteren işaretleri çağrıştırır. Fakat Avusturalya’daki Aborjinler bu sembolü aynı şekilde anlamayacaklardır.
İlkel sembollerden günümüzün alfabesine kadar yazının tarihi gelişimi
Yazının tarihi oldukça eskilere dayanır. Eski zamanlardaki yazılar karakterler ile değil zaman içerisinde şu an elde ettiğimiz sembollere dönüşen ilkel simgelerin kullanımıyla başlamıştır. Bu sembollerin evrime uğraması ile de günümüzdeki harf ve karakterler elde edilmiştir.
Bilinen en eski ilkel semboller milattan 15.000 önce oluşturulmuştur. O zamanlarda insanlar mağara duvarlarına ve kil çömleklere avlanma sahnelerini çizmekteydiler. Buna bakarak günümüzün yazımının ne kadar büyük bir gelişme kat ettiğini görebilirsiniz.
Kronoloji: İlkel sembollerden günümüzün alfabesine
İlkel semboller, M.Ö 15.000:
Mağara duvarları ve çömlekler üzerine çizilen ilkel resimli semboller.
Sümer çivi yazısı, M.Ö 4000:
Sümerler tarafından oluşturulmuş en eski belgelerdir. Günümüzde Sümerler yazının gerçek mucitleri olarak kabul edilmektedirler.
Mısır hiyeroglifleri, M.Ö 3000:
Bu hiyeroglifler günümüzün alfabesinin temelini oluşturmaktadır.
Fenike alfabesi, M.Ö 1300:
Fenike alfabesi Latin, Yunan ve Kiril alfabesinin temelini oluşturur.
Eski Yunan alfabesi, M.Ö 600:
Eski yunan karakterlerinin geometrik biçimi Roman alfabesinin temelidir.
Roma harfleri, MÖ 300:
Bu harfler taşlara kazınmaktaydı. Günümüzün bilgisayarlarındaki “Roman Capitalis” yazı tipi adını buradan almaktadır.
Roma yuvarlak majüskül harfleri, M.S 300:
Bu harflerin fırça ve kalemlerle yazılması daha kolaydı.
Karolenj miniskülleri, M.S 800:
İngiltere’de I. Charles tarafından getirilmiştir.
Latin alfabesi, M.Ö 1500:
Görsel yazım- Harflerin kökeni
İnsanları birbirleriyle iletişim kurmaya duydukları ihtiyaç oldukça eski zamanlara dayanmaktadır. Örneğin M.Ö 40.000’deki Yontma Taş Devri’nden kalma mağara çizimleri buna örnek olarak verilebilir.
Piktografi’nin başlangıcı da bu mağara resimleri ile başlamıştır. İlk gelişmiş uygarlıklar günümüzün yazısının kökenini resim yazıları ile oluşturmuşlardır. Bu yazılar da içerisinde sembol ve numaralar barındırmaktaydı.
Bilinen en eski yazı tipi budur. Mezopotamya’da ortaya çıkan Sümer çivi yazısı bunun kökenini oluşturmuştur. Daha hızlı yazabilme amacı ise bu semboller milattan önce 2000 ile 1000 arasında harflere dönüşmüştür. Bu karakterlerde her harf ve hece orijinalinden tamamen farklılaşmıştır.
Buna örnek olarak da Babil çivi yazıları ve Eski Yunan hiyeroglifleri verilebilir. Hiyeroglifler 3 tip sembol içermekteydi:
Piktogram: Üslup kazandırılmış bu çizimler objeleri temsil etmekteydi. Her terim için belli semboller bir araya getirilmekteydi.
Fonogram: Sesleri temsil etmekteydi.
Tamlamalar: Yazılan içeriği tanımlamaktaydı.
Hiyerogliflerin oluşturulması bahsedilen figürlerin görünümünden yararlanılarak oluşturulmuştur. Yazım şekli çoğunlukla sağdan sola doğrudur. Hiyeroglif çizimi beceri ve zaman isteyen bir işti. Bu sebeple zaman içerisinde yazımı daha kolay ve akıcı olan yazı biçimleri gelişmeye başlamıştır. Bunlara da yalın kil yazısı adı verilmiştir. Önceki yazı tipleri sadece rahiplerin kullanması içinken bu yazı tipi tüm insanlar için geliştirilmişti.
Alfabenin kökeni: M.Ö 1500’den M.S 300’a yazının gelişimi
Günümüzde alfabenin gelişiminin Akdeniz’in güney doğusundan gelmekte olduğu var sayılmaktadır. Tarihsel geleneklere göre alfabe tam anlamıyla Fenikeliler zamanında gelişmiştir. (M.Ö 1500)
Fakat bu yazılarda sadece ünsüz harfler bulunmaktaydı. Sesli harfler sözlü olarak okunsa da yazılı olarak belirtilmemekteydi. Bu alfabe sadece 22 ünsüz harften oluşmaktaydı bu da alfabenin 800 karakterden oluşan çivi yazısına kıyasla daha kolay öğrenilmesini sağlamaktaydı. Sessiz harflerden oluşan bu alfabe günümüzün alfabesinin temellerini oluşturmuştur. Fakat Fenikeliler Mısır kültüründen alınan bazı öğeleri de barındırmaktadır.
Sonrasında ise Fenike harfleri Yunanlar tarafından kullanılmaya başlanmıştır ve sonra da Romalılar bu harfleri kullanmışlardır. Bu harfler her kültürde farklı biçim ve anlamlarda karşımıza çıkabilmektedir..
Örneğin eski Yunan’da alfabe 22’den 24 harfe çıkarılmıştır. Avrupa’nın doğu ve batı kesimlerinde Yunan yazıları pek çok alfabe için temel alınmıştır. Günümüzde kullanılan Latin alfabesi de bunlardan biridir.
M.Ö 600 yıllarında Romalılar kendi fonogramlarını bu alfabeye dahil ettiler fakat çivi yazılarının geleneksel özelliklerinden bazıları kullanılmaya devam edildi.
İkon, piktogram, imza ve benzeri terimlerin tanımları ve farkları
Piktogram: Belirli bir kavramın görsel olarak anlamlandırılması
Piktogramlar görsel sembollerdir. Belirli bir kavram ile ilgili çağrışım uyandırma amacıyla kullanılırlar. Piktogram tasarımları basit olmalıdır ve belirsizlikten uzak kalmalıdır. Genellikle piktogramlar verilmek istenen anlama uygun ve kolaylıkla öğrenilebilecek şekilde oluşturulur. Piktorgramların anlaşılması için ek olarak yazılı içeriğe gerek duyulmaz. Bu sebeple piktogramlar bağımsız dillerdir ve pek çok kültürde kolaylıkla yorumlanabilir ve anlaşılabilir.
Sembol: Dini kökenli işaretler
Semboller belirli bir anlam simgeleyen karakterlerdir. Bu işaretler genellikle dini kökenlidir ve tek bir içerikte birden fazla anlam ifade edebilmek için kullanılırlar. Belirsiz kavramlar bu sembollerle betimlenir ve betimlenebilir hale gelir. (Barış= güvercin)
Semboller kelimeler yerine simgeleri kullanır.
Mühür: Amblemlere dayalı oyuklar
Mühürler bir ürünü ya da bir şirketi tanımlamak için de kullanılır. Mühür aslına bakarsanız işaret anlamına gelmektedir. Geçmiş zamanlarda mühürler yayıncılar ya da mürettipler tarafından kullanılmaktaydı. Günümüzde bile pek çok kitap yayıncısı mühürlerini kitaplara basmaktadırlar. Mühürler genellikle armalara dayanmaktadır ve tamamıyla görsel sembollerdir.
Karakter: Bilgi taşıyıcılar
Yazım ve logo tasarımında karakterler yazı tipinin bir parçasıdır. Karakterler aynı zamanda gramer içeriklerinde yardımcı işaretler olarak kullanılır ya da bilgi sağlamak ve kelimenin telaffuzunu belirtmek için kullanılırlar. “€” sembolü de bir karakterdir. Bu sembolü bildiğimiz için öğrendikten sonra karşılaştığımız şeylerde bu işareti görünce anlamını bilmemiz kolaylaşır.
İkon: Bilgisayarlardaki küçük görseller ve dahası
‘İkon’ terimi bilgisayar kullanıcıları arasında çokça bilinen bir kavramdır. İkonlar belirli işlemleri yazılı olarak belirtmektense bu anlama gelen görseller olarak kullanılırlar. Örneğin ‘Dosya kaydet’, ‘Yazdır’ veya ‘Ara’ gibi komutların sembolleri neredeyse herkes tarafından bilinir.
Amblem: Hanedan figürleri
Eski zamanlarda lordlar, krallar ve hükümdarlar amblem kullanarak bölgelerini temsil etmektelerdi. Amblem kelimesi köken olarak ‘Hanedan arması’ demektir. Amblemler aynı zamanda grup üyeliklerini temsil etmek için de kullanılmaktaydı.
Günümüzde amblemler kulüpler, topluluklar ve farklı organizasyonlar tarafından da kullanılmaktadırlar. Bu amblemleri spor kulüplerinde ve bayraklarında sıkça görebilirsiniz.
Kaşe: Onay mührü
Pek çok ürün üzerinde logoların yanı sıra kaşeler de bulunmaktadır. Kaşeler müfettişlik ve devlet acenteleri tarafından ortaya çıkarılmıştır. Fakat neden? Buradaki asıl fikir müşterilerin ürün üzerine verecekleri kararları kolaylaştırmaktır. Kaşeler genellikle belirli bir ürünün saflığını doğrulamak ve ekolojik yönlerini belirtmek için kullanılır. Eğer ürünler teftişleri geçerlerse bu kaşeler edinilebilir ve tanıtımı da bu şekilde yapılabilir.
Ticari marka
Bir logo herhangi bir ürünü ve hizmeti temsil etmek için kullanıldığında markalaşabilir. Ticari markalar ise müşterinin aklına kalıcı hale gelirler.
Ticari bir marka olabilmek için marka kanunlarına göre kaydolmak gerekir. Bu işleme marka tescili denilir. Ticari markalarda belirli bir karakter kullanılabilir. (®, ©)
Logo- Logogram
Logo Yunancada ‘kelime’ ve ‘dil’ anlamına gelen iki kelimenin birleşimidir.
İyi bir logo sadece başarıyı garantilemekle kalmaz. Bir logo sadece bir isim ya da görselin ötesindedir. İyi bir logo sahibi olmak marka kariyerinin başarısında yapı taşıdır. Logolar genellikle şirketler tarafından kullanılır fakat ticari markalar şirketin ürünleri için tasarlanır.
